Boycot
Dinsdagavond, laatste avond van de advent. Yves en ik bereiden samen avondwoordje voor. Yves heeft kaarsen geknutseld met de thema’s waarrond we gewerkt hadden. Als synthese willen we een toneeltje opvoeren met de lokkende titel ‘Nele en Yves gaan slapen’. We kijken er echt naar uit. We zetten alles klaar. Het is zes uur. Maar waar zijn de kinderen? We zoeken, roepen dat het tijd is om te bidden, maar kunnen er niet meer dan 3 (van de 38) samenbrengen, en zelfs die 3 willen weglopen. Tweehonderd meter verder kom ik opvoedster Sylvie tegen. Ze zit op haar gemak te babbelen met de portier. “Oh, de meisjes zijn hun kamers aan het decoreren.” “Maar hun deuren zijn op slot.” Sylvie: “klop en ze zullen opendoen”. Ze laat ons rustig verder ploeteren.
Vrede op aarde aan alle mensen
Ik klop aan de slaapkamers, maar ze houden zich stil. Ik blijf proberen. Ze doen niet open. Ik zeg tegen Yves dat ik vertrek en naar mijn zus ga bellen. Ik wil me niet verder laten opjagen door hen. Onderweg zeg ik aan Sylvie dat het me niet gelukt is. Zij roept één van de oudste meisjes. Die slaagt er in een paar minuten in iedereen te verzamelen. Het gebed verloopt rustig, tot Yves buiten gekerm hoort. Hij gaat kijken. Hetzelfde meisje dat net de kinderen verzameld heeft, is Getou aan het slaan met een stok. “Ze was ruzie aan het stoken.” Zo gaat het hier: als de meisjes onder elkaar zijn, nemen de grotere het recht in eigen handen. En delen lijfstraffen uit. Na het gebed wil Yves alsnog ’n avondwoordje doen – zonder theater. Voor hij de kans krijgt, stappen de kinderen het af.
De drie opvoedsters en zuster Carine
Blij dat je in mijn team zit
Yves druipt af. Toevallig komt hij de overste tegen, Sr. Alphonsine. Comment ça va? “Ontgoocheld.” Zelden praten we openlijk over wat er misgaat. Maar het zit te hoog nu. De dag ervoor was ik ook al tegen de muur gelopen. De opvoedsters hadden me gevraagd liedjes te repeteren voor het bezoek van de vrouw van de eerste minister. De kinderen vegen er hun voeten aan. Ondertussen zitten de drie opvoedsters in dezelfde ruimte onderling te kletsen. Met het nodige leedvermaak laten ze me na tien minuten alleen met de chaotische bende.
Pre-kerst-stress?
Yves suggereert aan Sr. Alphonsine dat de meisjes misschien ambetant lopen omdat ze na kerstdag op vakantie vertrekken naar hun familie of kennissen. Ze kunnen niet allemaal op vakantie – een tiental meisjes moet in het klooster blijven om te werken. Wie weg mag (en naar waar) en wie moet blijven, wordt hen niet op voorhand meegedeeld. We denken dat die onzekerheid aan hen vreet. Bovendien is vakantietijd stresserender omdat de dagorde dan volledig ontregeld is. Sr. Alphonsine ontkent: “Die meisjes zijn altijd moeilijk.”
Zonder eten naar bed
Later op de avond loopt de spanning nog op. Sr. Alphonsine meldt het slechte nieuws dat de kleermaker die voor alle meisjes nieuwe kleren ging maken, door ziekte niet rond is geraakt met zijn werk. Verontwaardiging alom. Hoe kan je nu kerst vieren zonder nieuwe outfit? (Weken op voorhand hadden ze me al gevraagd wat ik zou aandoen.) Een paar minuten later komt er een hele camionette met kerstgeschenken toe (grote zakken etenswaren, maar ook en vooral: allerlei schoonheidsproducten). Uit protest omdat er geen kleren bij zitten weigeren de Mazzarello’s en bloc te bedanken voor de giften. Sr. Alphonsine eist een ‘merci’. Die komt er niet. Woedend stuurt ze de meisjes zonder eten naar bed.
Roodborstje en de drie kerstbomen
Het totale gebrek aan samenwerking en communicatie tussen de collega’s in het tehuis ervaren we ook met ons kerstspel. Het was ons al opgevallen dat de meisjes die normaal zo graag theater spelen nu niet wilden meewerken. Vlak voor kerst ontdekken we dat zuster Carine parallel een eigen kerstspel heeft voorbereid. (Tegen de afspraak in dat wij voor het toneel zouden zorgen en zij voor de gedichten.) De stiekeme zuster had haar oog laten vallen op een tekst over drie kerstbomen en een roodborstje. Niet direct aangepast aan de leefwereld van de Mazzarello’s – geen van hen heeft die ooit al in het echt gezien, maar soit. Daarbij had ze toevallig ook Exaucée, onze hoofdrolspeelster, als kerstboom geëngageerd. Geen wonder dat het meisje op kerstdag niet meer wist waar eerst te repeteren.
Het spel zit op de (krui)wagen
De generale repetitie (die eigenlijk zo goed als onze eerste repetitie was) vond plaats vlak voor de eigenlijke opvoering – de zusters zaten buiten al ongeduldig te wachten. Het loopt niet vlot. Zonder waarschuwing geeft Sylvie de dubbelgeboekte actrice Exaucée twee kletsen in het gezicht. “Voilà, ge gaat geen toneel meer spelen,” tiert ze. Daar gaat onze hoofdrolspeelster. (Waarom precies dit meisje slaag kreeg, de braafste van de hoop, is onduidelijk. Ze zal uiteindelijk toch meespelen, weliswaar in lichte shock.) Het kerstspel wordt slecht opgevoerd. Ze kunnen zoveel beter. Maar de sfeer is volledig naar de vaantjes. De grotere meisjes in het publiek lachen Valérie uit om haar spraakgebrek. Het enige mooie moment is de onschuld van Marina als slapend kindje Jezus.
Kerstzwaluwen
’t Is kerstmis. Maar de engelen hebben hun kat gestuurd. Vertwijfeld speur ik de hemel af. Geen glorieuze koren of stralende ster. Alleen wat zwaluwen. Ze hebben net als ons de oversteek naar Congo gemaakt. Om te overwinteren. Met Pasen trekken ze terug naar het Belgenland. Lijkt ons plots niet zo’n slecht idee om wat vroeger terug te keren. Eerlijkheidshalve moeten we toegeven dat er toch een paar lichtpuntjes waren. De blijheid van Anna die net gedoopt was –ze was bij haar doopmeter uitgenodigd en op die manier ontsnapt aan de rotsfeer. De aanmoediging van de zusters na ons mislukt kerstspel. En ook dat Sr. Alphonsine op het einde van de dag geen donderpreek hield, maar de meisjes, ondanks alles, opbouwend toesprak.
In zak en as
Na kerstmis snakten we ernaar er zelf ook op uit te trekken. Naar de idyllische omgeving van Kisantu, op 120 km van Kinshasa. Het groen en de rust, de gastvrijheid en eenvoud van de mensen, we genoten met volle teugen. Terug in Kinshasa, voelde ik opnieuw hoe zwaar het werk me valt in Mazzarello. Niet de kinderen, maar de collega’s waarmee ik geen aansluiting vind. Ik vind mijn plaats maar niet in het tehuis. Yves weet het ook niet meer. (Hij heeft zelf het geluk dat hij zich aan de universiteit van Kinshasa zeer goed thuis voelt. De les op woensdag is zijn grote vreugde.) Hoe moet het verder?
Engel…
Toen ging de telefoon. Frère Benoit uit Kikwit. Een jonge Belgische broeder die vanuit de Tibériade op missie is. We hadden nog niet eerder met hem gepraat, maar het klikte meteen. Hij begreep ons. Zelf had hij het eerste jaar in Congo ook aan de rand van de depressie gestaan. Het land is in een schrijnende crisis. Een Congolees zei hem onlangs: “broeder, hier bestaat geen liefde.” Daarbij komt voor nieuwkomers als ons een niet te onderschatten cultuurschok. Hij sprak wijze en troostende woorden over geduld en niet veroordelen.
… in het onkruid
We klaarden helemaal op door het gesprek. Samen gingen we naar buiten. Daar troffen we Mazzarello’s aan met enkele vriendelijke werkmannen, bezig met kiekens te pluimen. Heel gezellig. Daarna passeerde ik bij meisjes die onkruid aan het trekken waren. Bénédite nodigde me uit mee te helpen. Ik aarzelde even. (Opvoedsters zouden dat hier nooit doen: zij gedragen zich als werkopzichtsters.) Toen begon ik mee te wroeten. Het was echt genieten. Op het einde bedankte ze me. Ze zei: "Nele, je bent als een moeder voor ons, en Yves onze papa".
Ik besefte dat ik m'n eigen weg moet gaan hier, samen met de meisjes. Niet meer proberen mij in te passen in de rol van opvoedster zoals ze hier wordt ingevuld. De dag erna had ik de vreugde om een hele dag alleen met de meisjes te zijn – collega’s waren afwezig. We hebben samen gewerkt, gestudeerd, gepraat, en gelachen, en ik heb weer nieuwe hoop gekregen. Nog goed nieuws: m'n zus is ondertussen naar huis mogen komen met Woutje, na bijna 4 weken ziekenhuis. Zo werd het met driekoningen toch nog een beetje kerst.
Links:
* Eerdere bijdrage over de werking van Mazzarello:
http://yves-nele.blogspot.com/2008/11/leven-en-werk-in-mazzarello.html
* Over gemeenschap van Tibériade:
