Eén van de redenen waarom ik zo graag naar de universiteit vertrek, zijn de babbels met Faustin. Opgegroeid in een dorp in het Oosten, seminarist geweest, getrouwd, nu assistent filosofie verantwoordelijk voor de publicaties. Hij is een klassieke intellectueel. Kritisch en zeer geëngageerd. In een parochie in de wijk Lemba begeleidt hij een groep jongeren om op gemeentelijk niveau participatie en democratisch beheer te stimuleren. Samen bespreken ze concrete kwesties zoals het afvalprobleem of de watervoorziening. Hij runt ook een infocentrum met kranten en tijdschriften – zeer zeldzaam goedje hier. Al jaren strijdt hij tegen de roofbouw op het woud in zijn geboortestreek. En samen met zijn vrouw is hij ook actief in de beweging Familles Chrétiennes.
Democratie op zijn Congolees
Faustin ontdekte tal van oude traditionele wijsheden waarop democratische opvoeding zou kunnen voortbouwen. Hij heeft er net een boekje over geschreven, in het Lingala, voor het brede publiek (uitgegeven door Missio op 1000 exemplaren). Ik vertel hem over mijn ervaring in de Kiro waar het chef-principe de creativiteit doodt en bovendien de andere Kiro-leiders elk gevoel van verantwoordelijkheid ontneemt. De chef voert het hoge woord. Hij luistert niet, vraagt geen raad. De andere leiders verwachten alles van de chef en wijzen bij problemen altijd naar hogerhand. ‘Die almacht van de chef: dat is het drama van Congo,’ zegt Faustin. De rol van de chef is echter niet altijd zo geweest. Hij legt me uit dat in de dorpen de macht van de chef beperkt was. De chef werd zelf gecontroleerd door een aantal wijzen (oudsten) die met een spreuk of verhaal op tijd en stond de brave man met de voeten op de grond hielden. De moderne Congolese chef is een karikatuur van wat hij ooit geweest is.
Verzoening met de doden
Faustin gelooft dat een ander Congo mogelijk. Kracht kunnen de mensen putten uit oude Afrikaanse tradities. Die bevat diepe wijsheid, die jammer genoeg aan een snel tempo vergeten wordt. Hijzelf heeft in het dorp nog de oude rituelen meegemaakt. Wat deed je bijvoorbeeld als iemand stierf voor je het hebt kunnen goedmaken? In dat geval werd het dorp verzameld rond het lichaam van de overledene. De oudsten hielden een toespraak dat we allemaal broeders en zusters zijn, kinderen van dezelfde God en dat we daarom steeds moeten zoeken naar verzoening. (Dit is Afrikaanse filosofie – daar hebben ze hier de Bijbel niet voo
r nodig.) Vervolgens begint diegene die zich wil verzoenen met een stokje zijn of haar (eigen) tanden te kuisen. Iedereen stelt reinigingsdaden. De zaak eindigt met een gemeenschappelijke maaltijd.
r nodig.) Vervolgens begint diegene die zich wil verzoenen met een stokje zijn of haar (eigen) tanden te kuisen. Iedereen stelt reinigingsdaden. De zaak eindigt met een gemeenschappelijke maaltijd.Traditie en de jeugd van tegenwoordig
‘Kennen de jongeren dit nog?’ vraag ik. De jonge mensen, zeker in de steden, groeien op zonder de traditionele opvoeding. Eigenlijk krijgen ze nog weinig waarden mee, vindt Faustin. Het is een ontwortelde generatie. Zingeving is een levensgroot probleem. ‘In België worstelen veel mensen ook met de zin van hun leven,’ zeg ik. ‘Ze hebben alles, en toch zijn ze niet gelukkig. Sommigen beweren dat de Westerling materieel welvarend is, maar geestelijk arm; en dat het in Afrika andersom is. Arm, maar innerlijk rijk.’ Faustin spreekt dit tegen: ‘Hier hebben de jongeren geen geld én zijn ze ook geestelijk berooid. Nul over de hele lijn.’ Hij probeert jongeren in contact te brengen met traditionele wijsheid. ‘Kan je dat verlies aan cultuur wel herstellen?’ vraag ik. Faustin zegt dat de verhalen die hij brengt toch aanslaan. Zelfs als jongeren er nog nooit iets van gehoord hebben, roept het een gevoel van herkenning op. De tradities zitten blijkbaar nog in het dagelijkse leven verankerd.
‘Kennen de jongeren dit nog?’ vraag ik. De jonge mensen, zeker in de steden, groeien op zonder de traditionele opvoeding. Eigenlijk krijgen ze nog weinig waarden mee, vindt Faustin. Het is een ontwortelde generatie. Zingeving is een levensgroot probleem. ‘In België worstelen veel mensen ook met de zin van hun leven,’ zeg ik. ‘Ze hebben alles, en toch zijn ze niet gelukkig. Sommigen beweren dat de Westerling materieel welvarend is, maar geestelijk arm; en dat het in Afrika andersom is. Arm, maar innerlijk rijk.’ Faustin spreekt dit tegen: ‘Hier hebben de jongeren geen geld én zijn ze ook geestelijk berooid. Nul over de hele lijn.’ Hij probeert jongeren in contact te brengen met traditionele wijsheid. ‘Kan je dat verlies aan cultuur wel herstellen?’ vraag ik. Faustin zegt dat de verhalen die hij brengt toch aanslaan. Zelfs als jongeren er nog nooit iets van gehoord hebben, roept het een gevoel van herkenning op. De tradities zitten blijkbaar nog in het dagelijkse leven verankerd.
.
Belgische kuikens
Faustin klonk me bij momenten als een moraalridder die zijn beklag doet over ‘de jeugd van tegenwoordig’. Als we naar huis rijden, stoppen we onderweg om honderd kuikentjes te kopen. Kuikens geïmporteerd uit België! Bij de firma Agriconcern worden ze onder de gloeilamp uitgebroed en op het vliegtuig gezet. Ziedaar de tragedie van Congo: in Kinshasa krijgen ze momenteel nog geen ei uitgebroed. (De stroom is niet constant. Bovendien durft niemand hier te investeren in een dure installatie. De economische situatie is te onstabiel. Als je bedrijf toch van de grond zou komen, word je langs alle kanten gepluimd door corrupte inspecteurs en ambtenaren.)
Mon incroyable anniversaire (MTV)
De kuikens worden in kartonnen dozen van dertig stuks geleverd. De Congolese hereboerin nodigt ons uit in haar living om te betalen. Het interieur lijkt sterk op die van een traditionele Vlaamse vierkantshoeve. De meubels zouden zo van Nele haar mémé Eine kunnen komen – inclusief vrome prenten. Alleen staat er ook een computer, stereo-installatie, video,... Voor de t.v. ligt de dochter des huizes naar MTV te kijken. Het programma heet ‘Mon incroyable anniversaire’, een gedubde versie van 'My Super Sweet 16'. Reality-tv over Amerikaanse miljonairskinderen. We kijken mee hoe een tienermeisje haar wildste dromen mag realiseren voor een onvergetelijke verjaardag. Het resultaat is een decadent zuipfeest met al haar vriendjes in peperdure avondkledij. Ik kan het moeilijk aanzien – wat zouden ze hier met dit budget niet kunnen realiseren? ‘Kijk, mama,’ roept de Congolese boeredochter, ‘echte diamanten!’ Ook Tychique, onze chauffeur van 21, kijkt gefascineerd naar die droom op het scherm.
De kuikens worden in kartonnen dozen van dertig stuks geleverd. De Congolese hereboerin nodigt ons uit in haar living om te betalen. Het interieur lijkt sterk op die van een traditionele Vlaamse vierkantshoeve. De meubels zouden zo van Nele haar mémé Eine kunnen komen – inclusief vrome prenten. Alleen staat er ook een computer, stereo-installatie, video,... Voor de t.v. ligt de dochter des huizes naar MTV te kijken. Het programma heet ‘Mon incroyable anniversaire’, een gedubde versie van 'My Super Sweet 16'. Reality-tv over Amerikaanse miljonairskinderen. We kijken mee hoe een tienermeisje haar wildste dromen mag realiseren voor een onvergetelijke verjaardag. Het resultaat is een decadent zuipfeest met al haar vriendjes in peperdure avondkledij. Ik kan het moeilijk aanzien – wat zouden ze hier met dit budget niet kunnen realiseren? ‘Kijk, mama,’ roept de Congolese boeredochter, ‘echte diamanten!’ Ook Tychique, onze chauffeur van 21, kijkt gefascineerd naar die droom op het scherm.
Voor wie het programma niet kent en zijn Frans wil oefenen:
http://fr.wikipedia.org/wiki/Mon_Incroyable_Anniversaire
